*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αναζήτηση του ομώνυμου Πολιτιστικού Συλλόγου
Εδώ και αρκετά χρόνια κυκλοφορεί ένας αστικός μύθος, ο οποίος σε αντίθεση με τον κανόνα είναι αυστηρά και μόνο ελληνικός (παραδείγματα διεθνών αστικών μύθων: «υπάρχει «το» φάρμακο για τον καρκίνο και το κρύβουν οι εταιρείες», «χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας», «δεν πήγε κανένας αστροναύτης στην Σελήνη» κτλ). Ο μύθος αυτός σε λίγες γραμμές λέει πως:
- Ο Αϊνστάιν ήταν ένας ανόητος που έκλεψε την θεωρία της σχετικότητας (κάποιοι λένε και «τα σχέδια της ατομικής βόμβας» ξεχνώντας πως ο Αϊνστάιν δεν είχε σχέση με την κατασκευή της) από τον Έλληνα μαθηματικό (και όχι φυσικό) Καραθεοδωρή.
- Ο Καραθεοδωρή ήταν άγνωστος επειδή «σκοτεινά κέντρα δεν προωθούν τους Έλληνες» κτλ.
- Ο Καραθεοδωρή ήταν δάσκαλος του Αϊνστάιν, ο περιβόητος «έλληνας δάσκαλός» του
- Υπάρχει μια «τελευταία συνέντευξη» του Αϊνστάιν που τα λέει αυτά.
Ποιος είναι όμως ο Καραθεοδωρή;
Ο Καραθεοδωρή ήταν Γερμανός ελληνικής καταγωγής (ή έλληνας της διασποράς, όπως το θέλετε), μαθηματικός που γεννήθηκε το 1873 και πέθανε το 1950. Η καταγωγή του ήταν από την Χιο και την Κων/πολη, ο πατέρας του ήταν πρέσβης των Οθωμανών στο Βέλγιο και ο ίδιος μεγάλωσε και σπούδασε εκεί και στην Γερμανία. Ο ίδιος ήταν μέχρι πρότινος άγνωστος στο ευρύ ελληνικό κοινό. Το καλό λοιπόν της υπόθεσης είναι πως μάθαμε και έναν μεγάλο «δικό μας» επιστήμονα. Το κακό είναι πως σε μερικούς δεν αρκεί το «μεγάλος». Πρέπει να γίνει υπέρτατος.
Γιατί;
Το περίεργο είναι πως κανένας φυσικός ή μαθηματικός διεθνώς δεν έχει καν αναφερθεί σε αυτό το πράγμα ποτέ, ούτε σαν υπόθεση εργασίας! Αν και υπάρχει μια μικρή βάση, αλλά είναι ελαφρώς διαφορετική απ’ ότι περιμέναμε και θα την δούμε στην πορεία…
Η μόνη διεθνής αντανάκλαση που έχει η προσπάθεια αυτή είναι ότι και άλλοι, σε πιο «περίεργα» χρόνια, έχουν προσπαθήσει να αποδείξουν είτε πως η σχετικότητα δεν ισχύει, είτε πως τέλος πάντων, «από κάποιον δικό τους» την έκλεψε. Η ανομολόγητη αλήθεια είναι πως ο ρατσισμός μερικών, ειδικά Γερμανών, δεν τους αφήνει να δεχτούν ότι θα μπορούσε ένας …γερμανοθρεμμένος Εβραίος όπως ο Αϊνστάιν να βγάλει λάθος κοτζάμ Νεύτωνα, στις θεωρίες του οποίου βάδιζε η επιστήμη για χρόνια και χρόνια. Επίσης υπάρχει το δεδομένο πως στην επιστήμη πλέον εμπλέκονται σε κάθε επίπεδο και τομέα αρκετοί άνθρωποι (την εικόνα που είχαμε από τα κομικς με τον εφευρέτη, πάνω από το κεφάλι του οποίου ανάβει το λαμπάκι της έμπνευσης και κατόπιν «μέσα σε μια νύχτα» δημιουργεί νέες θεωρίες ή εφευρέσεις μπορείτε να το ξεχάσετε) και πολλές φορές είναι δύσκολο, ίσως και ανούσιο, να βρεθεί ο «αληθινός πατέρας» μιας καινοτομίας.
Γιατί όμως τόση συνομωσιολογία και παραφιλολογία στην Ελλάδα, τελευταία; Ούτε σε ναζιστικό κράτος είμαστε, ούτε και έχουμε κανένα πρόβλημα με τους εβραϊκούς πληθυσμούς.
Τι μας λέει η λογική.
- Η σχετικότητα είναι μια θεωρία που είναι ευρέως γνωστή με το όνομά της. Απ’ όσους επικαλούνται τον παραπάνω μύθο, ελάχιστοι γνωρίζουν τι προβλέπει η σχετικότητα, πάνω σε ποιες εργασίες στηρίζεται και κυρίως ποια είναι η ιστορία της. Το άλλο πλεονέκτημα είναι πως ενώ όλοι την ξέρουν με το όνομα της, σχεδόν κανείς δεν ξέρει τι λέει και κυρίως πώς το λέει.
- Ο Αϊνστάιν είναι από τους ελάχιστους επιστήμονες που έγιναν γνωστοί διεθνώς. Πάμπολλοι μεγάλοι φυσικοί είναι εν πολλοίς άγνωστοι στο ευρύ κοινό. Ποιος γνωρίζει (ειδικά στην Ελλάδα) τον Μπορ, τον Μπορν, τον Μάξγουελ, τον Οπενχάιμερ, τον Φέυνμαν, τον Σρέντιγκερ και τόσους άλλους, που θεμελίωσαν την σύγχρονη φυσική;
Επιλέχθηκε προφανώς το πασίγνωστο όνομα του Αϊνστάιν, για να στηριχτεί η τραβηγμένη από τα μαλλιά θεωρία του «κατατρεγμένου Έλληνα», η οποία όμως τυπωμένη σε βιβλία μπορεί να αποφέρει αρκετό χρήμα σε διάφορους «ερευνητές» της φωτιάς που το παίζουν συγγραφείς με βιβλία τύπου «η μυστική αλήθεια» και τέτοια φαιδρά. Γιατί δυστυχώς, όταν κάποιος δεν έχει να επιδείξει τίποτε με το παρόν του, επικαλείται το «ένδοξο παρελθόν». Και όταν αυτό δεν τον δικαιώνει, το κατασκευάζει ή έστω οικειοποιείται τις κατασκευές άλλων!
Οι «ερευνητές» αυτοί λοιπόν, λησμονούν ότι καμία επιστημονική θεωρία δεν είναι έργο ενός ανθρώπου (όπως είπαμε και παραπάνω), αλλά προϊόν συνεργασίας, συσσωρευμένης γνώσης και αξιοποίησης προηγούμενων εργασιών – και των λαθών τους. Συνήθως το όνομα ενός ανθρώπου συνδέεται με κάποια θεωρία, όταν αξιοποιεί τα συμπεράσματα και τις ανακαλύψεις άλλων, μέσα σε ένα νέο και ολοκληρωμένο πλαίσιο. Κάτι τέτοιο έκανε και ο Αϊνστάιν με τη σχετικότητα, μιας και πέταξε από το επιστημονικό παράθυρο μερικές διαδεδομένες μέχρι τότε παραδοχές (όπως ο αιθέρας, τα προνομιούχα συστήματα αναφοράς ή η παραδοχή πως δεν υπάρχει όριο στην ταχύτητα των σωμάτων) που δεχόταν η φυσική και αποφάσισε να ερμηνεύσει τα πειράματα άλλων χωρίς αυτές και βάση κάποιες νέες δικές του. Σημειώνουμε πως ο Αϊνστάιν δεν ήταν πειραματικός φυσικός, άλλοι πραγματοποίησαν τα πειράματα που ο ίδιος είχε προβλέψει πως θα χρειαστούν για να επιβεβαιωθεί η θεωρία του και άλλοι έκαναν τα πειράματα που διέψευδαν τις παλιές θεωρίες και έμεναν ως παράδοξα μέχρι να τα εξηγήσει ο ίδιος. Επίσης άλλοι συνέχισαν παράλληλα αλλά και μετά από αυτόν κάθε θεωρία. Βλέπουμε λοιπόν πως ναι μεν ο Αϊνστάιν είχε ίσως το λαμπάκι της έμπνευσης που λέγαμε, αλλά ακόμα και αυτός δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει από το μηδέν ή μετά από αυτόν να μην χρειαζόταν η συνδρομή άλλων για να ολοκληρωθεί η όποια θεωρία της σχετικότητας μη εξαιρούμενης. Η ανθρώπινη σοφία βασίζεται στην συσσώρευση γνώσεων και στην διαδοχική διόρθωση των σφαλμάτων των προηγούμενων.
Ονόματα που έχουν σχέση με την …σχετικότητα
Γνωρίζουν οι δημιουργοί του μύθου άραγε, πόσες εργασίες έχουν δημοσιευτεί (μετά την αρχική δημοσίευση της από τους Αϊνστάιν – Γκροσμαν) με θέμα την γενική σχετικότητα; Η απάντηση είναι: πάμπολλες. Αν κανείς ψάξει λίγο στο διαδίκτυο (παράδειγμα η ιστοσελίδα http://en.wikipedia.org/wiki/Contributors_to_General_relativity) θα δει τους κυριότερους συν-διαμορφωτές της! Αν ερευνήσουμε λίγο περισσότερο, θα βρούμε τέσσερις παγκοσμίως γνωστούς έλληνες φυσικούς μέσα, αλλά όχι τον Καραθεοδωρή! Αν υπήρχε κάποια ανθελληνική συνομωσία γιατί να είναι αυτοί μέσα;
Και ο Καραθεοδωρή; Αν ήταν άσημος δεν θα μπορούσε κάποιος διάσημος να τον κλέψει και ο ίδιος να μην μπορεί να αντιδράσει;
Πρώτα απ’όλα το ότι εμείς δεν τον ξέρουμε, δεν τον κάνει και άσημο. Πόσους σημερινούς μεγάλους επιστήμονες γνωρίζουμε; Αν ξέρουμε έστω μερικούς, πόσοι από αυτούς είναι μαθηματικοί; Ο Καραθεοδωρή ήταν μια διασημότητα στους μαθηματικούς κύκλους της εποχής του. Τον είχε καλέσει επίσημα και ο Βενιζέλος για να διαμορφώσει το Πανεπιστήμιο της τότε κατακτηθείσας Σμύρνης. Το 1924 έφυγε από την Ελλάδα, όχι διότι …δεν αναγνώριζαν την αξία του (όπως λέει ο μύθος), αλλά γιατί αποδέχθηκε θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, αν και υπάρχει μια σχετική φημολογία για τη σχέση του με το τότε πολιτικό και εκπαιδευτικό στάτους, αλλά αυτή είναι έξω από το πεδίο του παρόντος. Και εγώ πάντως το ίδιο θα έκανα μιας και η Γερμανία (γενικώς) τότε είχε την επιστημονική αίγλη που έχει σήμερα το ΜΙΤ (Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης) ή το Χάρβαρντ! Η δε «γερμανοθρεμμένη» γενιά της εποχής του Καραθεοδωρή (ειδικά στην Φυσική) θεωρείται η κορυφαία όλων των εποχών!
(Να σημειωθεί ξανά ότι ο Καραθεοδωρή ήταν γεννημένος στην Γερμανία όπου και σπούδασε. Δεν ήταν δηλαδή «ελληνοθρεμμένος», ούτε μέλος της ντόπιας διανόησης. Σαν επισκέπτης είχε έρθει αν και στην σύντομη παραμονή του έγινε ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών).
Καραθεοδωρή και Σχετικότητα
Η ενασχόλησή του με τη σχετικότητα ήταν κυρίως μία δημοσίευση με τίτλο: «Περί της Αξιωματικής Θεμελίωσης της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας» και γράφτηκε το 1923 (για την οποία έλαβε και συγχαρητήρια από τον ίδιο τον Αϊνστάιν), ενώ την ίδια την Ειδική Θεωρία την είχε δημοσιεύσει ο Αϊνστάιν το 18 χρόνια πριν, δηλαδή το….1905! Βλεπουμε λοιπον πως αν…υπάρχει αντιγραφή τότε είναι ο Καραθεοδωρη ο υποψήφιος αντιγραφέας, αλλά σαφώς και ΔΕΝ υπάρχει τέτοια. Πάνω σε μια εργασία μπορούν να γραφτούν πολλές άλλες. Χωρίς να έχω διαβάσει την σχετική εργασία μπορώ να «μαντέψω» το περιεχόμενο της. Μια προσπάθεια μαθηματικής θεμελίωσης της νέας θεωρίας βασισμένη , όχι τόσο στην φυσική αλλά σε μαθηματικές απαιτήσεις που αυτή χρειάζεται για να είναι στέρεη. Ίσως και μια ιστορική επισκόπηση της θεωρίας. Παραπέρα με την σχετικότητα δεν ασχολήθηκε παρά μόνο σε επίπεδο παρουσίασης και εκλαΐκευσης, μιας και τα δικά του επιστημονικά ενδιαφέροντα ήταν άλλα!
Καραθεοδωρή και Αϊνστάιν, η μεταξύ τους σχέση
-Είδαμε ήδη πως η μοναδική σχετική δημοσίευση του Καραθεοδωρή (εκτος από εκλαϊκευτικά άρθρα και μαθήματα σε φοιτητές) ήταν για την Ειδική Σχετικότητα 18 χρόνια μετά από την πρώτη δημοσίευση του Αϊνστάιν
- Στα κείμενα του, ο Καραθεοδωρή αναφέρει ΠΑΝΤΑ τον Αϊνστάιν ως πατέρα της εν λόγω θεωρίας! Αν ψάχναμε να βρούμε την (καθόλου άγνωστη) συνδρομή του Καραθεοδωρή σε άλλους τομείς της επιστήμης, θα βρίσκαμε ολόκληρους τόμους δημοσιεύσεων, όχι μόνο στα μαθηματικά αλλά και στη Φυσική (ιδιαίτερα στη Θερμοδυναμική).
- Η κόρη του Καραθεοδωρή αναφέρει πως ήταν φίλοι και «είχαν αμοιβαία εκτίμηση» με τον Αϊνστάιν. Επίσης αναφέρει πως μέχρι τον θάνατό του ο Καραθεοδωρή μιλούσε πάντα με τα καλύτερα λόγια γι΄αυτόν.
- Η αλληλογραφία των δυο επιστημόνων κράτησε 17 συνολικά χρόνια και πουθενά δεν φαίνεται τίποτε άλλο εκτός από αμοιβαία εκτίμηση. Δεν θα ήταν λίγο περίεργα όλα αυτά, αν ο Καραθεοδωρή θεωρούσε τον Αϊνστάιν κλέφτη;
Για να είμαστε ακριβείς, στην μεταξύ τους αλληλογραφία, ο Αϊνστάιν ζητούσε κυρίως μαθηματική βοήθεια σε μερικές στρυφνές εξισώσεις. Πολλές από αυτές είναι ακόμα άλυτες. Μερικές φαίνεται ότι τις έλυσαν παράλληλα. Τα δε μαθηματικά που αναλύονται έχουν να κάνουν κυρίως με την κβαντομηχανική και όχι με την σχετικότητα!
Ο μύθος αναφέρεται και «σε ένα πρόβλημα που ο Αϊνστάιν θα ήταν ευγνώμων αν του το έλυνε ο Καραθεοδωρή». Η φράση αυτή αναφέρεται όντως στην αλληλογραφία τους. Δυστυχώς για τους μυθοπλάστες, το πρόβλημα αυτό (κλειστές χρονοειδείς καμπύλες) παραμένει εν πολλοίς άλυτο μέχρι και σήμερα, άρα δικαιούμαστε να πούμε πως ούτε ο Καραθεοδωρή το έλυσε και επίσης δικαιούμαστε να πούμε πως δεν ήταν θέμα που άπτονταν της θεμελίωσης της σχετικότητας διότι αυτή θα ήταν ακόμα ….χωρίς θεμέλια!
Τέλος πάντων ο Αϊνστάιν ήταν από τους κορυφαίους της επιστημονικής κοινότητας εκείνης της εποχής και είχε αλληλογραφία με σχεδόν τους πάντες! Πολλά από αυτά τα γράμματα (πχ η αλληλογραφία του με τον Μπορν) έχουν κυκλοφορήσει σε βιβλία. Κανείς όμως δεν είχε (μέχρι πρότινος) την κακοήθεια να χαρακτηρίσει την επικοινωνία και την ανταλλαγή γνώσεων και απόψεων ανάμεσα σε συναδέλφους ως….κλοπή!!
Ναι αλλά ο Αϊνστάιν δεν ήξερε μαθηματικά !
Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα ψέματα που κυκλοφορούν. Μια χαρά (για την ακρίβεια εξαιρετικά) μαθηματικά ήξερε ο άνθρωπος, απλά δεν ήταν μαθηματικός. Οι μαθηματικοί δουλεύουν με μοντέλα που πολλές φορές οι φυσικοί δεν τα γνωρίζουν, γιατί απλούστατα δεν τους χρειάζονται. Όταν οι φυσικοί βρίσκουν μια ιδιότητα στη φύση, που δεν υπακούει στα μοντέλα που γνωρίζουν, ανατρέχουν στους μαθηματικούς για βοήθεια. Αυτό έγινε πολλές φορές στην ιστορία της φυσικής και δεν είναι κάτι νέο, με πιο μεγάλο παράδειγμα τους πίνακες που διδαχθήκατε στο σχολείο. Μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μόνο μερικοί μαθηματικοί ασχολούνταν με αυτό το «στρυφνό» κομμάτι της γνώσης. Αυτό άλλαξε με την έλευση της κβαντικής θεωρίας όπου και χρειάστηκαν. Οι φυσικοί της εποχής πέρασαν τότε από σχετικά σεμινάρια για να μάθουν τα νέα τους επιστημονικά εργαλεία.
Βεβαίως λοιπόν ο Αϊνστάιν ως φυσικός που ήταν, όντως ζήτησε βοήθεια στη μαθηματική θωράκιση της νέας θεωρίας από μαθηματικό, τον Grossman και η σχετική δημοσίευση (Γενική Θεωρία της Σχετικότητας) φέρει την υπογραφή και των δύο. Αυτό σημαίνει πως η νέα θεωρία απαιτούσε πρωτοποριακά και δύσκολα μαθηματικά (ακόμα και σήμερα μετά από σχεδόν 100 χρόνια δεν θεωρούνται εύκολα). Εκ πείρας λέω πως και η απλή μαθηματική περιγραφή της είναι μεγάλη ταλαιπωρία, πόσο μάλλον η «μαθηματική θωράκισή» της. Το ίδιο έκανε και πολλές άλλες φορές στην καριέρα του, μερικές από αυτές και με τον Καραθεοδωρή.
Η αρχή του μύθου
Και όμως, αν το ψάξουμε με βάση τις ημερομηνίες, υπάρχει ένας μαθηματικός, που είχε δημοσιεύσει κάποιες …σχετικές και κρίσιμες εξισώσεις, λίγο πριν την δημοσίευση της θεωρίας από τους Αϊνστάιν - Γκρόσμαν τις οποίες κατόπιν χρησιμοποιεί ο Αϊνστάιν χωρίς να τον αναφέρει! Εκεί ενδέχεται να υπάρχει θέμα, αν και ο ίδιος διάσημος, διασημότατος και ένας από τους μεγαλυτερους μαθηματικούς όλων των εποχών με τεράστια συνεισφορά στην σύγχρονη φυσική έτσι και αλλιώς, ποτέ δεν έκανε κάποια σχετική νύξη! Ο μαθηματικός αυτός όμως ονομάζεται …Hilbert και όχι Καραθεοδωρή! Αν οι μαθηματικοί ήταν βουνά και ο Καραθεοδωρή ο Όλυμπος, τότε ο Χίλμπερτ θα ήταν πιθανότατα το ….Έβερεστ (με αντίζηλο από τους μαθηματικούς εκείνης της εποχής μόνο τον Poincare για την θέση). Η γενικότερη πεποίθηση πλέον είναι πως είτε τις ανέπτυξαν παράλληλα, είτε συνεργάζονταν, είτε ο Αϊνστάιν τις βρήκε από τον Χίλμπερτ και τις χρησιμοποίησε στην νέα του θεωρία μιας και μεταξύ τους επίσης υπήρχε επικοινωνία και αλληλογραφία. Αν τελικά υπάρχει ζήτημα σχετικά με την πατρότητα της θεωρίας είναι τελικά ανάμεσα στον Χίλμπερτ και τον Αϊνστάιν. Λογικά οι ευαγγελιστές του ελληνικού μύθου έμπλεξαν τις ιστορίες του Χίλμπερτ και του Καραθεοδωρή με τον Αϊνστάιν για ευνόητους λόγους.
Αρα;
Είναι απλό. Το παραμυθάκι της «αδικημένης ελληνικής μεγαλοφυΐας» πουλάει. Κάποιοι λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα ανόητα και ανιστόρητα που λένε επιχείρησαν να πουλήσουν κι αυτό. Και πες πες, γιατί η ιστορία αυτή τραβάει καμιά 20αριά χρόνια, το κατάφεραν. Αν και μόνο το μικρό χρονικό εύρος της ιστορίας αυτής σε σχέση με την απόσταση από τα τεκταινόμενα έπρεπε να μας προβληματίσει (δεν υπάρχουν πουθενά παλιότερες πηγές που να αναφέρουν «κλοπή» από τον Αϊνστάιν του Καραθεοδωρή. Τα ίδια τα άρθρα του Καραθεοδωρή πουθενά δεν κάνουν καμία τέτοια νύξη. Αντιθέτως, όπως είπαμε πάντα προβάλουν ως πατέρα της θεωρίας τον Αϊνστάιν. Παρεμπιπτόντως, αν αναρωτιέστε, οι ιστορικοί της επιστήμης δεν έχουν ακόμα αποφανθεί τελεσίδικα για το ζήτημα με τον Χίλμπερτ αν και η σχετική σιωπή του ιδίου μάλλον δείχνει πως δεν υπάρχει τελικά ζήτημα). Το δυστύχημα είναι πως ακόμα και «έγκυροι» δημοσιογράφοι, όπως ο Χαρδαβέλας έχουν επαναλάβει αυτόν τον μύθο χωρίς να κάνουν μια κάποια, στοιχειώδη έστω, έρευνα.
Παραθέτω μερικά ακόμα στοιχεία σχετικά με τον βίο των δύο αντρών
- Σε κανένα σχολείο ή πανεπιστήμιο που φοίτησε ο Αϊνστάιν δεν δίδαξε ποτέ ο Καραθεοδωρή, άρα τα περί δασκάλου με την ακαδημαϊκή έννοια είναι απλά παραμύθια. Τα δε σχολεία και πανεπιστήμια που πέρασαν είναι γνωστά μιας και δεν μιλάμε για άγνωστους ανθρώπους αλλά για κορυφές της επιστήμης.
- Ο Καραθεοδωρή ήταν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας επιστημών, και μέλος της Πρωσικής (1919). Αυτό δεν τον κάνει ούτε άσημο, ούτε «αδύναμο κρίκο» σε σχέση με τον Αϊνστάιν.
- Έχουν αλληλοπροταθεί με τον Αϊνστάιν (Πρωσική Ακαδημία 1916) για μέλη εθνικών Ακαδημιών. Αυτό δεν δείχνει τεταμένες σχέσεις, ούτε σχέσεις κλέφτη – θύματος.
- Πριν την δημοσίευση της ειδικής σχετικότητας (και μερικών άλλων επαναστατικών δημοσιεύσεων) το 1905, τον Αϊνστάιν δεν τον ήξερε κανένας και έγινε ακαδημαϊκός αργότερα.
- Οι δυο άντρες είχαν μόνο έξι χρόνια διαφορά. Το αναφέρουμε γιατί πολλές φορές σιωπηλά λέγεται πως ο νέος και ενθουσιώδης Αϊνστάιν «καπέλωσε» τον «γερο και ανήμπορο» Καραθεοδωρή.
- Ο Καραθεοδωρή ήταν πολλά, αλλά όχι άγνωστος και άσημος. Ακόμα και σήμερα θεωρείται αυθεντία στην Μαθηματική Ανάλυση και σε τομείς της Φυσικής (οπτική, θερμοδυναμική) με τους οποίους ασχολήθηκε. Η προσφορά του στην σχετικότητα δεν μνημονεύεται διεθνώς διότι δεν ήταν ούτε πρωτοποριακή, ούτε και η κύρια ενασχόλησή του . Παρεμπιπτόντως δεν είναι τυχαίο που δεν διδάσκεται κάποιο θεώρημα του Καραθεοδωρή στο σχολείο, μιας και απλούστατα είναι πολύ «προχωρημένο» το επίπεδό του. Επειδή λοιπόν αυτά δεν είναι εύκολο να τα ξέρει ο καθένας, «έπρεπε» να του φορτωθεί η Σχετικότητα (που σαν όνομα την ξέρουν όλοι και σαν ουσία κανένας) μπας και πουληθεί κανένα βιβλίο.
- Ο Αϊνστάιν δεν έγραψε μια δημοσίευση και μετά σταμάτησε. Η συνδρομή του θεωρείται τεράστια σε όλο το φάσμα της σύγχρονης φυσικής και ο τρόπος που αντιμετώπιζε τα όποια προβλήματα είναι παντού ο ίδιος, ο οποίος και σε πολλές περιπτώσεις ήταν ρηξικέλευθος σε σχέση με τα μέχρι τότε νομιζόμενα. Κανένας επιστήμονας παγκοσμίως δεν έχει αμφισβητήσει την γνησιότητα των γραπτών του και κανένας δεν ισχυρίστηκε πως είναι και δικά του (εξαίρεση η περίπτωση με τον Χίλμπερτ που είδαμε και επαναλαμβάνουμε πως ο ίδιος ο Χίλμπερτ ποτέ δεν ασχολήθηκε με το θέμα). Με πολλούς συνέβη να συνεργάζονται (όπως με τον Γκρόσμαν πχ) τακτικά συνυπογράφοντας εργασίες, ή και να δουλεύουν παράλληλα στο ίδιο θέμα. Επαναλαμβάνουμε όμως πως έτσι λειτουργεί η σημερινή επιστήμη.
Και κλείνοντας: Αναφέρεται στο μύθευμα η … «τελευταία συνέντευξη του Αϊνστάιν» στην οποία «αναγνώρισε τον Καραθεοδωρή σαν δάσκαλο του». Η συνέντευξη έλαβε, λέει, χώρα μπροστά σε πολλούς αντιπροσώπους του αμερικάνικου τύπου. Θα πούμε μόνο πως αυτή η «συνέντευξη», που έγινε μάλιστα μπροστά σε «πλήθος κόσμου και δημοσιογράφων» μόνο σε ελληνικούς ιστότοπους και βιβλία αναφέρεται. Δεν είναι λίγο περίεργο αυτό;
Όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερα πάνω στο θέμα, μπορεί να ερευνήσει με τη σειρά του. Υπάρχουν αρκετές πηγές διαθέσιμες, αλλά ο χώρος δεν επιτρέπει την πλήρη παράθεση τους. Στην διάθεση σας για περισσότερες πληροφορίες.
Eνημέρωση
Από : Στέφανος Ξεφτέρης:
Ως μαθηματικός θα ήθελα να κάνω μια απλή προσθήκη στο άρθρο περί Καραθεοδωρή, σε περίπτωση που κάποιος όντως έχει την απορία «μα γιατί δεν τον διδασκόμαστε ποτέ στο σχολείο;».
Το μικρό αυτό κείμενο απευθύνεται κυρίως σε μαθητές, αλλά καλό θα ήταν να το διαβάσει και οποιοσδήποτε άλλος έχει τη συγκεκριμένη απορία (και δεν έχει σχέση με τα μαθηματικά ή τη φυσική).
Θα δώσω ένα απλό παράδειγμα των μαθηματικών με τα οποία ασχολούνταν ο Καραθεοδωρή για να καταλάβει ο κάθε ενδιαφερόμενος πως θα ήταν λίγο δύσκολο να διδαχθούν σε οποιοδήποτε λύκειο. (Προσωπικά τα διδάχθηκα από το δεύτερο έτος και μετά στο τμήμα μαθηματικών). Το παράδειγμα που θα δώσω είναι πραγματικά πολύ απλό για έναν φοιτητή σε σχολή θετικών επιστημών, αλλά δε θα μπορούσε ποτέ να διδαχθεί σε ένα σχολείο. Εκτός αν στο σχολείο διδασκόντουσαν μόνο μαθηματικά επί 6 χρόνια, οπότε φαντάζομαι ότι από την Α γυμνασίου και τις εξισώσεις πρώτου βαθμού, γύρω στο τέλος της τρίτης λυκείου θα είχαν μάθει όλα τα προκαταρκτικά ώστε να μπλεχτούν με τοπολογία και διανυσματικούς χώρους. Ας μην πολυλογούμε όμως.
Υπάρχει η λεγόμενη "μετρική Καραθεοδωρή" η οποία είναι μια απλή συνάρτηση που δείχνει απόσταση μεταξύ δυο στοιχείων ενός συνόλου. Πάμε να την ορίσουμε :
Έστω (Χ, || ||) ένας μιγαδικός χώρος Banach και B η ανοιχτή μοναδιαία μπάλα στον Χ. Έστω Δ ο ανοιχτός μοναδιαίος δίσκος στο μιγαδικό επίπεδο C. Αν η μετρική Poincare ρ στον Δ δίνεται από τη σχέση p(a,b)=tanh-1 (|a-b|/|1-aTb|), τότε η μετρική του Καραθεοδωρή d στην Β ορίζεται ως
d(x,y)=sup{p(f(x), f(y)), f:B->Δ ολόμορφη}
Το παράδειγμα αυτό, δεν αναμένεται να το κατανοήσει κάποιος μαθητής Λυκείου. Δίδεται μόνο ως "εγκυκλοπαιδική" γνώση για να δείξει ότι οι μπαρούφες περί "διδασκαλίας του Καραθεοδωρή στα σχολεία" είναι φούσκες. Δεν είναι δυνατόν να διδαχθεί Καραθεοδωρή ένας μαθητής λυκείου γιατί δεν προλαβαίνει όχι να μάθει, ούτε να ακούσει για όλα τα προαπαιτούμενα που θα έπρεπε να ξέρει για να "αποκρυπτογραφήσει" αυτόν τον πραγματικά απλούστατο ορισμό (για κάποιον που σπουδάζει μαθηματικά ή φυσική).
Έτσι πιο επιγραμματικά θα αναφέρω κάποιες από τις βασικότατες γνώσεις που πρέπει να έχει κάποιος για να καταλάβει αυτό τον ορισμό :
- Γραμμική Άλγεβρα, διανυσματικοί χώροι, αβελιανές ομάδες
- Βασική τοπολογία (χώροι, μετρικές, νόρμες, συμπαγότητα, συνάφεια κλπ)
- Ανάλυση (όρια, ακολουθίες, σειρές, ο,τι έχει σχέση με τον Cauchy, supremum, infimum, μιγαδικοί χώροι, μιγαδικές συναρτήσεις)
- Και λίγη Γεωμετρία σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω ώστε να μπορεί να κατανοήσει κανείς την ένοια της "μπάλας" σε κάποιον διανυσματικό χώρο τον οποίο δε μπορεί να "δει", όπως έχει συνηθίσει.
Επαναλαμβάνω πως αυτό είναι το απλούστερο παράδειγμα των μαθηματικών με τα οποία ασχολούνταν ο Καραθεοδωρή.
Για τους περίεργους που θέλουν να δουν κάτι πιο «εντυπωσιακό» , υπάρχει το διάσημο θεώρημα Καραθεοδωρή-Jacobi-Lie το οποίο μας παίδεψε αρκετά όταν ήμασταν στα φοιτητικά έδρανα.
Τέλος ενημέρωσης
Ενδεικτικές πηγές:
- Περισκόπιο της επιστήμης, Τεύχος 320 Νοέμβριος 2007. «Αϊνστάιν και Καραθεοδωρή. Ποιος είναι τελικά ο πατέρας της θεωρίας της σχετικότητας;» του Κων/νου Μπενα, απ όπου και πήρα το μεγαλύτερο όγκο υλικού. Υπάρχει ολόκληρο το άρθρο στην http://www.livepedia.gr/
- http://mavro-oxi-allo-karvouno.blogspot.com/2008/10/blog-post.html
- http://histologion-gr.blogspot.com/2008/09/blog-post_26.html
- Γνωστοί μαθητές του Καραθεοδωρή: http://www.genealogy.ams.org/id.php?id=7517
- Από την αγγλική έκδοση της wikipedia (http://en.wikipedia.org) χρησιμοποίησα τα λήμματα: βιογραφία του Καραθεοδωρή, βιογραφία του Αϊνστάιν, συνδιαμορφωτές της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας και το λήμμα με τα πιο γνωστά θεωρήματα του Καραθεοδωρή (όπου δεν αναφέρεται καμία πρωτότυπη συμβολή στην Σχετικότητα αλλά πολλές στην Μαθηματική Ανάλυση, στην Οπτική και στην Θερμοδυναμική)
- Μελη Ακαδημίας Επιστημων Αθηνων (ο Καραθεοδωρή ηταν ιδρυτικό μέλος): http://www.academyofathens.gr/ecPage.asp?id=436&nt=18〈=1
- Albert Einstein, o Constantin Carathéodory και ο χρόνος του Ν. Λυγερού: http://www.lygeros.org/2146-gr.php
- Η συνεισφορά του Καραθεοδωρη στην φυσική: http://www.karatheodori.gr/index.php?op=prosfora&lop=viewProsfora&nid=2
Εδώ δυστυχώς ο …ερασιτεχνισμός και ο ενθουσιασμός του…μαθηματικού συναδέλφου πάλι τον ανακατεύουν με την ..δημιουργία της θεωρίας της σχετικότητας παρόλο που ο συνάδελφος διατυπώνει τις επιφυλάξεις του αν και είναι προφανές πως ούτε αυτός έκανε τον κόπο να τσεκάρει τις…ημερομηνίες (Ειδ. Σχετικότητα 1905, Γενική Σχετικότητα 1916 – Μάρτιος, έναρξη αλληλογραφίας Καραθεοδωρή – Αϊνστάιν: 1916 - Σεπτέμβριος, δημοσίευση εργασίας Καραθεοδωρή για την ειδική σχετικότητα 1924). Σημασία πάντως έχει πως υπάρχει η λίστα με τα σημαντικότερα έργα του Καραθεοδωρή, στα οποία βεβαίως δεν φαίνεται η όποια ασχολία του με την σχετικότητα: http://www.karatheodori.gr/index.php?op=prosfora&lop=viewProsfora&nid=3